Renesans, barok.
Bibliografia edycji i studiów
o literaturze polskiego renesansu i baroku
1995–2009
oprac. Tomasz Lawenda
przy współudziale
Pawła Ciechana i Moniki Rybak,
red. naukowa Dariusz Chemperek,
Wydawnictwo Neriton
Warszawa 2011
WPROWADZENIE
Niniejsza bibliografia edycji utworów staropolskich i prac o literaturze polskiego renesansu i baroku za lata 1995–2009 powstała jako kontynuacja tomu Barok. (Studia 1965–1995) opracowanego przez Agnieszkę Pawlak i Monikę Strykowską pod redakcją naukową Aliny Nowickiej-Jeżowej (Warszawa 1996).
Do powstania tomu rejestrującego prace i edycje ostatniego piętnastolecia zainspirowała autorów – pracowników i doktorantów Zakładu Literatury Staropolskiej na polonistyce UMCS – bardzo znacząca intensyfikacja prac historyków literatury i tekstologów. Dość wspomnieć, że gdy bibliografia Pawlak i Strykowskiej odnotowuje 1353 prac o literaturze i kulturze baroku z okresu trzydziestu lat, obecny tom zawiera 1262 pozycje dotyczące baroku z minionych piętnastu lat. Prezentowana tu bibliografia obejmuje również studia i rozprawy naukowe dotyczące renesansu w literaturze polskiej oraz osobny dział edycji, obejmujący łącznie humanistycznych poetów nowołacińskich XV stulecia, autorów XVI wieku i barokowych; za umowną datę końcową uznano rok 1750, choć nie pominięto twórczości Józefa Baki.
Renesans, barok. Bibliografia edycji i studiów o literaturze polskiego renesansu i baroku 1995–2009 odzwierciedla dynamiczny rozwój prac historycznoliterackich w ostatnich piętnastu latach i ma ambicje przedstawienia aktualnego stanu badań wszystkich ośrodków naukowych w kraju. Bardzo ważną, stymulującą rolę dla rozwoju badań nad barokiem odegrał periodyk "Barok. Historia – Literatura – Sztuka", założony w 1994 roku przez śp. prof. Janusza Pelca, pismo przyjazne autorom różnych pokoleń z wszystkich środowisk naukowych Polski i Europy. Podobną rolę dla badaczy kultury renesansu pełni od 1999 roku krakowski "Terminus". Prymarna dla rozwoju badań filologicznych jest seria edytorska "Biblioteka Pisarzy Staropolskich" opracowywana od 1995 roku w Instytucie Badań Literackich PAN; seria ta wywołała swoistą modę na inicjatywy wydawnicze w innych ośrodkach. Wymienione wyżej przedsięwzięcia naukowe znacząco dopełniają obraz współczesnych studiów nad staropolszczyzną, badań, dla których forum stanowią istniejące od lat i wielce zasłużone periodyki z "Pamiętnikiem Literackim" i "Ruchem Literackim" na czele. W minionym piętnastoleciu stymulującą rolę odgrywały edycje krytyczne pisarzy staropolskich oraz sympozja rocznicowe, zwłaszcza konferencje z okazji pięćsetlecia urodzin Mikołaja Reja (ich plonem są tomy pokonferencyjne z Łodzi, Kielc, Katowic i Wrocławia oraz edycje dzieł Nagłowiczanina).
Trzeba też wspomnieć o licznych inicjatywach mniejszych ośrodków; przykładem działalności o charakterze regionalnym, a swą rangą naukową zyskującej wymiar ogólnopolski jest niestrudzona aktywność prof. Jerzego Starnawskiego jako redaktora "Rocznika Przemyskiego". Nie ukrywamy, że odnotowanie tego rodzaju pozycji dało autorom niniejszej bibliografii szczególną satysfakcję, gdyż celem tej publikacji jest scalanie rozproszonego dorobku uczonych z całej Polski. W niniejszym tomie zebraliśmy pozycje bibliograficzne z 40 periodyków naukowych ze wszystkich polskich ośrodków naukowych, w których prowadzone są badania nad literaturą staropolską.
Tom ma układ chronologiczny i obejmuje wyłącznie studia naukowe. Pominięte zostały recenzje, słowniki, leksykony, hasła encyklopedyczne, słownikowe i prace o charakterze popularyzatorskim. Bibliografia nie odnotowuje także wznowień edycji dzieł staropolskich (gdy nie są to wydania poprawione) i wydań fascimilowych.
Rozdział I bibliografii stanowi zestawienie edycji tekstów renesansowych i barokowych; uwzględniono zarówno wydania samoistne, jak i edycje zamieszczane w periodykach. Dwa pozostałe rozdziały wypełniają studia historycznoliterackie nad polskim renesansem (II) i barokiem (III) – druki samoistne, artykuły zamieszczone w pismach naukowych (ich wykaz znajdzie czytelnik w części "Skróty periodyków Bibliografii") oraz w tomach pokonferencyjnych. Prace obejmujące horyzont badawczy obu epok, zamieszczone są zarówno w rozdziale "Renesans", jak i "Barok". W sytuacjach, gdy dany autor staropolski tworzył na granicy epok literackich, autorzy niniejszej bibliografii zdecydowali się na zamieszczenie pozycji go dotyczących w rozdziale "Renesans" wówczas, gdy jego główne dzieło powstało w XVI wieku, zaś w rozdziale "Barok", gdy akme jego twórczości przypada na XVII stulecie. Zatem na przykład prace poświęcone Piotrowi Skardze, którego najbardziej znane dzieło to Kazania sejmowe (1597), zostały zamieszczone w rozdziale "Renesans", zaś studia dotyczące Szymona Szymonowica, znanego głównie jako autora Sielanek (1614), w rozdziale "Barok". Studia o twórczości Mikołaja Sępa Sarzyńskiego, którego zazwyczaj uznaje się za pioniera estetyki baroku, zostały zamieszczone w rozdziale III. W rozdziale "Indeksy" czytelnik znajdzie nazwiska autorów staropolskich, utworów anonimowych i ich badaczy. Pragnąc, by indeks pisarzy renesansu i baroku był użyteczny szerszemu gronu odbiorców, zamieszczono w nim także nazwiska twórców niewymienianych w tytułach prac (tzw. "indeks rozumowany").
Autorzy niniejszej bibliografii dalecy są od przekonania o jej kompletności; wynika to między innymi z faktu znacznego rozproszenia prac i badań. Mają jednak nadzieję, iż ten tom, któremu powstaniu przyświecała idea syntezy, będzie użyteczny studentom polonistyki, badaczom literatury i kultury staropolskiej. Kontynuacja Bibliografii, za rok 2010 i lata kolejne nastąpi w wersji elektronicznej na początku 2012 roku, na stronie polonistyki UMCS.