"Nobis operique favete"
Studia nad Gallem Anonimem
red. A. Dąbrówka, E. Skibiński, W. Wojtowicz
Warszawa 2017
Studia Staropolskie. Series Nova, t. XLV
ZE WSTĘPU
Wokół ważnych zabytkow piśmiennictwa stale narastają nowe opracowania cząstkowe. Nie inaczej jest z Kroniką Anonima nazwanego Gallem – wybitnym zabytkiem średniowiecznego pisarstwa historycznego. Niezmiennie przyciąga ona uwagę i badaniom nad nią należą się okresowe podsumowania, umożliwiające przegląd nowego stanu wiedzy. Pomimo wielu wybitnych opracowań i książek, w tym zeszytu "Fruhmittelalterliche Studien" (43, 2009), brakowało tomu podsumowującego badania nad tym dziełem. Dlatego też zgromadziliśmy w Warszawie naukowców, ktorzy zajmują się Kroniką, przedzieleni barierami swoich dyscyplin. Obradowali oni w Instytucie Badań Literackich PAN na 27. Spotkaniach Mediewistycznych 4–6 czerwca 2014 r. Książka stanowi owoc tych obrad i przedstawia nowe badania nad Kroniką – sama ich liczba najlepiej świadczy o niesłabnącej doniosłości dzieła Galla i jego trwałym znaczeniu jako źródła wiedzy o kulturze polskiej tamtego okresu.
Artykuły zgrupowaliśmy tak, aby pokazywały Kronikę w kilku aspektach. Najpierw, w części I, przypominamy dzieje dociekań nad tożsamością autora i dyskutujemy oraz kontrolujemy wartość nowych hipotez zgłaszanych w ostatniej dekadzie (Tomasz Jasiński, Jarosław Wenta, Johannes Fried, Daniel Bagi), dodając tu nowe analizy oparte na metodach komputerowych.
Następnie, w części II, oświetlamy horyzont polityczny Kroniki: zagadnienia historyczno-prawne, problem władzy centralnej (głównie rządy Bolesława Krzywoustego), funkcję ideową Kroniki.
Część III zajmuje się aspektem artystycznym Kroniki jako utworu, który ma swoje źródła inwencyjne, zdradza w swojej strukturze drogę konstrukcji, ukazuje różne umiejętności autora i każe oceniać jego warsztat literacki.
Część IV przedstawia kilka przykładów recepcji Gallowego ujęcia
dziejów Polski.
Na końcu prezentujemy zapis dyskusji przeprowadzonej po referatach (autoryzowany), Epilog, w którym podsumowujemy zawartość książki, oraz autorską, pióra Edwarda Skibińskiego, interpretację jednego z budzących wątpliwości miejsc w Kronice. Całość zamykają materiały do bibliografii wydań i opracowań Kroniki naszego Anonima, przygotowane przez Wojciecha Mrozowicza.
SPIS TREŚCI
WYKAZ SKRÓTÓW BIBLIOGRAFICZNYCH
I. TOŻSAMOŚĆ AUTORA
DOROTA GACKA, Przegląd koncepcji dotyczących pochodzenia Galla Anonima. Od Kromera do badaczy współczesnych.
MACIEJ EDER, Autorstwo Kroniki Anonima zwanego Gallem w świetle badań stylometrycznych: rekonesans.
ADAM KRAWIEC, Koncepcja przestrzeni w tekście Kroniki Galla Anonima, geografia mentalna jej autora i ich znaczenie w dyskusji nad jego pochodzeniem.
II. POLITYKA
JANUSZ SONDEL, Elementy prawa rzymskiego w Kronice Galla Anonima.
MAREK CETWIŃSKI, Idee gregoriańskie w Kronice Anonima tzw. Galla.
RYSZARD GRZESIK, Bolesław Chrobry a ziemie naddunajskie w oczach
Galla.
NORBERT DELESTOWICZ, Rządy Bolesława II Szczodrego w świetle Kroniki polskiej Anonima tzw. Galla.
STANISŁAW ROSIK, O pożytku z lektury Galla Anonima w badaniu po-Gallowych czasów. Na przykładzie pomorskich podbojów Bolesława Krzywoustego.
LÁSZLÓ TAPOLCAI, "Tribus diebus et noctibus". Długa podróż księcia Bolesława Krzywoustego od morza do nieba (i z powrotem).
PAWEŁ KOZIOŁ, Gesta o pokucie. Konstrukcja Kroniki Galla a jej wymowa ideowa.
III. ESTETYKA
KATARZYNA CHMIELEWSKA, Hektor i Mojżesz. Reminiscencje świata antycznego w Kronice polskiej Anonima tzw. Galla.
PRZEMYSŁAW WISZEWSKI, Dlaczego jedna kronika? O nieunitarystyczną analizę genezy dzieła Anonima.
EDWARD SKIBIŃSKI, Kronika Galla w świetle poetyki. Uwagi wstępne
TOMASZ JASIŃSKI, Utwory poetyckie Galla Anonima.
PIOTR STĘPIEŃ, Heurystyczna imitacja strofki safickiej w Kronice Galla?
PIOTR BERING, Czy istnieje komunikacja parateatralna w dziele Galla
Anonima?
WITOLD WOJTOWICZ, "Nobis hoc opus recitate". Kilka uwag o fikcji oralności w Kronice Anonima tzw. Galla.
IV. RECEPCJA
WOJCIECH MROZOWICZ, "Sicut eadem narrat cronica". W sprawie recepcji Kroniki Anonima zwanego Gallem na średniowiecznym Śląsku.
MARIUSZ KAZAŃCZUK, Paprocki na tle Galla. Kronika polska i Gniazdo cnoty.
MACIEJ GAŹDZICKI, Dzieje Polski według Galla a powieść historyczna Jozefa Ignacego Kraszewskiego.
DYSKUSJA. SPOTKANIA MEDIEWISTYCZNE, 4–6 CZERWCA 2014 R.
EPILOG (Andrzej Dąbrówka, Edward Skibiński, Witold Wojtowicz)
EKSKURS FILOLOGICZNY (Edward Skibiński)
ANONIM ZWANY GALLEM I JEGO KRONIKA. MATERIAŁY DO BIBLIOGRAFII (Wojciech Mrozowicz)
SUMMARY
NOTY O AUTORACH
INDEKS OSOBOWY