Mikołaj Rej z Nagłowic
W pięćsetną rocznicę urodzin
Red. Waldemar Kowalski
Kieleckie Towarzystwo Naukowe
Kielce 2005
Od redakcji
Prezentowany tom jest hołdem składanym jednemu z najwybitniejszych Polaków przez humanistów wykorzystujących wiedzę i możliwości badawcze przełomu XX i XXI wieku. Zebrane tu wystąpienia to studia i analizy bogatej spuścizny źródłowej, którą pozostawił sam Mistrz i ludzie złączeni z nim rozmaitymi więzami. Bogactwo zainteresowań oraz aktywności społecznej Mikołaja Reja znalazło pełne potwierdzenie w przedstawionych tekstach; każdy więc ich układ daje poczucie niekonsekwencji. Ostatecznie zdecydowano przyjąć trzyczęściowy porządek prezentacji.
Część pierwsza, zatytułowana słowami samego Poety "Sobiem k woli budował, szacuj jako raczysz...", ukazuje twórcę, jego dzieła i drogi ich popularyzacji.
Część druga: "Poćciwy człowiek, już w słusznych sprawach..." przybliża Okszyca jako bywalca dworu królewskiego, sejmów, sądów ziemskich i grodzkich. Kontakty te pozostawały w ścisłym związku z jego działalnością ekonomiczną – również mającą refleks w twórczości Nagłowiczanina. O jego horyzontach intelektualnych świadczą krewni i wszyscy, z którymi pozostawał w zażyłości, a których sylwetki ukazują autorzy artykułów.
Wreszcie część trzecia, zatytułowana "Iścieby się mógł rozmyślić, którym kształtem na świecie żyć", wprowadza czytelnika w poglądy Reja na relacje między Bogiem a człowiekiem. Przedstawiono je na szerokim tle polemik wyznaniowych i praktyk religijnych żywo dyskutowanych w XVI–XVII wieku.
Taki układ artykułów eksponuje zasadnicze ich treści. Nie może jednak wytyczać ścisłych granic poszczególnych zagadnień, których wątki pojawiają się w różnych miejscach tomu. Otwierający go tekst Profesora Henryka Samsonowicza wyczerpująco tłumaczy przyczyny, dla których życie i twórczość Nagłowiczanina niełatwo poddaje się dziś poznaniu i ocenom. Świadczą o tym nie tylko przedstawione tu wystąpienia, ale także towarzyszące im dyskusje.
Spis treści
Wykaz skrótów
Słowo wstępne – Elżbieta Frejowska
Od redakcji – Waldemar Kowalski
HENRYK SAMSONOWICZ, Mikołaj Rej – wszechstronny człowiek polskiego Odrodzenia
"SOBIEM K WOLI BUDOWAŁ, SZACUJ JAKO RACZYSZ..." – TWÓRCA I JEGO DZIEŁA
JERZY STARNAWSKI, Rej – Kochanowski
TADEUSZ WITCZAK, Nad problemami zaginionego dzieła Mikołaja Reja "de neutralibus"
IRENEUSZ TRYBULEC, Pieśni reformacyjne Mikołaja Reja
JANUSZ S. GRUCHAŁA, Mikołaj Rej i "czarna sztuka"
AGATA CHROBOT, Mikołaj Rej w twórczości Andrzeja Trzecieskiego
ALEKSANDRA GOLIK-PRUS, Ślad recepcji "Apoftegmatów" Mikołaja Reja w imionniku Jana Alembeka
ANNA KOCHAN, Kilka uwag o projektach inskrypcji w "Apoftegmatach" Rejowych
"POĆCIWY CZŁOWIEK, JUŻ W SŁUSZNYCH SPRAWACH..." WIELKIEJ I MAŁEJ OJCZYZNY
MARIA WICHOWA, "Żywot człowieka poczciwego" Mikołaja Reja jako przykład renesansowego piśmiennictwa ziemiańskiego
ZENON GULDON, JADWIGA MUSZYŃSKA, Mikołaj Rej. Poglądy ekonomiczne i działalność gospodarcza
JACEK PIELAS, W sąsiedzkim kręgu Mikołaja Reja. Dzieje klucza węgleszyńskiego w XVI wieku
MARIUSZ LUBCZYŃSKI, Zygmunt Szaszowski i inni. Zastępcy procesowi Mikołaja Reja (przed sądami ziemskim i grodzkim krakowskim)
MAREK FERENC, Działalność sejmowa Mikołaja Reja
ANNA JABŁOŃSKA, Dwór królewski w Krakowie w czasach Mikołaja Reja
MARIAN CHACHAJ, Edukacja synów, wnuków i prawnuków Mikołaja Reja
"IŚCIEBY SIĘ MÓGŁ ROZMYŚLIĆ, KTÓRYM KSZTAŁTEM NA ŚWIECIE ŻYĆ", CZYLI O PRAWDZIWĄ WIARĘ
ZDZISŁAW PIETRZYK, Profesorowie Akademii Krakowskiej wobec reformacji w XVI wieku
JANUSZ T. MACIUSZKO, Poglądy religijne Mikołaja Reja
STANISŁAW ŻAK, Mikołaj Rej i Biblia
BEATA WOJCIECHOWSKA, Krytyka religijności katolickiej w pismach Mikołaja Reja
WALDEMAR KOWALSKI, O nagłowickich chłopach, panach i plebanach w XVII wieku, czyli krótki suplement do "Krótkiej rozprawy"