Abraham Rożniatowski
Utwory okolicznościowe
oprac. Roman Krzywy
Wydawnictwo Neriton
Warszawa 2012
Biblioteka Dawnej Literatury
Popularnej i Okolicznościowej, t. 9
O autorze i książce
Abraham Rożniatowski herbu Sas (zm. 1665), pisarz aktywny w pierwszych dwóch dekadach XVII w. Studiował w Akademii Wileńskiej, a następnie służył jako dworzanin i dowódca u Jerzego Mniszcha. W 1606 r. wyruszył do Moskwy na ślub Maryny Mniszchówny z Dymitrem Samozwańcem. Uwięziony po obaleniu cara w maju 1606 r., przebywał w niewoli dwa lata. W tym czasie prowadził pamiętnik, będący cennym źródłem do poznania wydarzeń okresu dymitriad. Po powrocie do ojczyzny (w początku 1609 r.) udał się z misją dyplomatyczną od Maryny do papieża Pawła V. W 1610 r. osiadł w Kalwarii Zebrzydowskiej na zaproszenie bernardynów, którym powierzono zorganizowanie niedaleko Wadowic sanktuarium Drogi Krzyżowej. Wtedy to napisał Pamiątkę krwawej ofiary Pana Zbawiciela naszego Jezusa Chrystusa (1610), wierszowany przewodnik medytacyjny zawierający epicko odmalowane sceny pasyjne. Po wstąpieniu do franciszkanów (1618) zrezygnował z udziału w życiu publicznym.
Tomik prezentuje trzy wierszowane utwory okolicznościowe związane z wydarzeniami dymitriad. Lament nad grobem Benedykta Anserina (powst. 1607, druk 1609) – panegiryk żałobny, łączący treści biograficzne z lamentacją – został napisany w niewoli moskiewskiej po śmierci o. Benedykta Gąsiorka (Anserinusa), bernardyna, który przybył do Moskwy z misją szerzenia katolicyzmu. Pobudka na poparcie wojny moskiewskiej (1612) to ekscytarz wojenny, napisany po zdobyciu Smoleńska przez Zygmunta III Wazę. Utwór zaleca królowi oraz szlachcie Rzeczypospolitej dalsze podboje w państwie moskiewskim. Cechy pobudki nosi także Apollo słowiański na imię i sławę ... Władysława, polskiego i szwedzkiego królewica (1617), poemat zachęcający przyszłego władcę do kroczenia drogą cnót wojennych ojca przed wyprawą królewicza po czapkę Monomacha. Autor zawarł w utworze pomyślne wróżby dla kampanii, które miały zachęcić szlachtę do poparcia dla przedsięwzięcia Wazowicza.