Tobiasz Wiszniowski
TRENY
oprac. J. Wójcicki
Wydawnictwo Neriton
Warszawa 2008
Biblioteka Dawnej Literatury
Popularnej i Okolicznościowej, t. 4
O książce
Tobiasz Wiszniowski (druga połowa XVI w.) jest postacią prawie nieznaną. Pochodził zapewne z drobnej szlachty małopolskiej, był synem dzierżawcy lub zarządcy majątku w Wojnarowej. W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XVI w. przebywał w Krakowie w środowisku różnowierczym: kalwińskim, następnie ariańskim; przypuszcza się, że aktywnie uczestniczył w sporach teologicznych związanych z pojęciem Świętej Trójcy. Autorstwo lub współautorstwo traktatów przypisywanych mu przez badaczy pozostaje jednak w sferze domysłów. Jedynym znanym dziełem literackim opublikowanym pod jego nazwiskiem są Treny wydrukowane w Krakowie w roku 1585, na których ślad Wiszniowskiego w dziejach urywa się.
Treny to cykl 21 utworów poświęconych zmarłej matce poety. Pochwałę jej zalet Wiszniowski połączył z poetyckim wyrażeniem własnych uczuć: synowskiego żalu i pogodzenia się z naturalnym porządkiem rzeczy w duchu religijnej nadziei. Sprawny warsztat literacki i znaczna kultura humanistyczna Wiszniowskiego powodują, iż jego Treny, jedno z pierwszych w naszej literaturze nawiązań do słynnego cyklu żałobnego Jana z Czarnolasu, są pokazem własnych umiejętności stylistycznych wykorzystujących prawie wszystkie motywy pierwowzoru, a zarazem dyskusją światopoglądową z pesymistyczną ideą zbioru poprzednika.