Stefan Zabłocki
Od starożytności do neohellenizmu.
Studia i szkice
red. Piotr Urbański i Tomasz Sapota
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
Katowice 2008
Od redaktorów
Przedwcześnie zmarły Profesor Stefan Zabłocki (1932–2001), uczeń Jerzego Krókowskiego, należał do pokolenia, które po drugiej wojnie światowej budowało polską neolatynistykę, wyznaczało standardy nowoczesnego myślenia o nowożytnym piśmiennictwie łacińskim, włączając się jednocześnie w życie naukowe zagranicy. Profesor był w nim obecny jako jeden z pierwszych Polaków dzięki referatom wygłaszanym na kongresach International Association of Neo-Latin Studies, a także licznym niemieckojęzycznym publikacjom oraz wykładom na uniwersytetach niemieckich, austriackich i szwedzkich. Podkreślał w nich jedność piśmiennictwa nowołacińskiego, ukazywał je jako literaturę uniwersalną, przekraczającą granice narodowe. W ten sposób pokazywał teksty powstałe w Polsce (autorstwa zarówno obywateli wielonarodowej Rzeczypospolitej, jak i przybyszów) jako integralną część wielkiego procesu historycznoliterackiego, który został przerwany przez kryzys romantyczny. Zabłocki myślał o literaturze nowołacińskiej jako o czynniku kulturowo jednoczącym Europę, bez którego poznania "nie sposób pojąć kultury europejskiej rozumianej jako jednolita, organiczna niejako całość. Rozpatrywana jedynie w aspekcie poszczególnych literatur narodowych, jawi się ona bowiem niepełna i zniekształcona jak postać w rozbitym zwierciadle".
Zabłocki związany był z kilkoma uniwersytetami. Studiował we Wrocławiu, tu również uzyskał doktorat i habilitację, a także pracował do połowy lat siedemdziesiątych. Następnie wykładał na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie budował od podstaw i germanistykę, i filologię klasyczną. W dziesięć lat później rozpoczął trwające kilkanaście lat nauczanie na Uniwersytecie Szczecińskim oraz Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, gdzie był założycielem i pierwszym kierownikiem Katedry Filologii Klasycznej. Do jego uczniów należą m.in. profesorowie Zofia
Głombiowska (Gdańsk), Józef Budzyński (Katowice), Piotr Urbański (Szczecin).
Najważniejsze prace Stefana Zabłockiego ukazały się w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Są to rozprawy: De Gregorio Samboritano bucolicorum carminum auctore quaestiones (1962); Antyczne epicedium i elegia żałobna: geneza i rozwój (1965); Polsko-łacińskie epicedium renesansowe na tle europejskim (1968); Poezja polsko-łacińska wczesnego renesansu. Wybrane zagadnienia. W: Problemy literatury staropolskiej. Seria II. Red. J. Pelc (1972); Od prerenesansu do oświecenia. Z dziejów inspiracji klasycznych w literaturze polskiej (1976); Literatura nowołacińska. Średniowiecze – renesans – barok. W: Dzieje literatur europejskich. T. 1. Red. W. Floryan (1977). Prace te są nieustannie obecne w dydaktyce uniwersyteckiej. Ostatnia zaś stanowi jeden z pierwszych zarysów literatury nowołacińskiej i jest niezastąpionym podręcznikiem. Zbiór rozproszonych i niepublikowanych studiów Zabłockiego powstałych w języku niemieckim zostanie niebawem wydany pt. Studien zur neulateinischen Literatur und zur Rezeption der antiken Dichtung in europäischen Schrifttum (w opracowaniu
Piotra Urbańskiego).
Prezentowana książka stanowi zbiór wydanych oraz niewydanych studiów Zabłockiego, powstałych w ciągu trzydziestu lat – od połowy lat sześćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku – uwzględniających bibliografię aktualną w momencie pracy nad nimi. Studia niedrukowane pisane były często jako konferencyjne referaty bądź wykłady. Tytuł tomu nawiązuje do pierwotnego tytułu pracy wydanej w roku 1976 – Od prerenesansu do neohellenizmu.
Redaktorzy książki pragną podziękować Żonie Profesora, Pani Janinie Wieczerskiej-Zabłockiej, oraz Jego dzieciom, Agnieszce Zabłockiej-Kos i Piotrowi Zabłockiemu, za zgodę na publikację. Są również wdzięczni Profesorowi Andrzejowi Borowskiemu za cenne uwagi sformułowane w recenzji wydawniczej.
Piotr Urbański i Tomasz Sapota
Ab antiquitate usque ad studia Hellenica recentiora. Scripta varia
Argumentum
Vir doctissimus ac clarissimus, professor ordinarius, Stephanus Zabłocki anno MCMXXXII natus praematurae morti anno MMI occubuit. Eruditissimus ille litterarum Latinarum in Europa florescentium quamquam magistro usus est famosissimo professoreGeorgio Krókowski, novam tamen rationem et viam librorum Latine scriptorum perlegendorum induxit necnon studiosos ac studiosas litterarum Latinarumposteriorum Polonos optima doctrina instruxit. Hoc volumine scripta varia professoris continentur ab anno MCMLXV usque ad MCMXCV composita notisque bibliographicis ab auctore ornata, pars prioribus temporibus inedita, pars in medium prolata. Ineditorum plurima colloquiis virorum ac feminarum doctorum dicta sunt.
Ovidius, ultimus poeta aetatis Augustae; Studia humaniora renascentium artium sive antiquitas rediviva; Scripta Latina posteriora et litterae recentiores Europae gentium; Difficilia scriptorum Polono-Latinorum in lucem proferendorum; Quomodo philologia editori atque studiorum humaniorum perito instruendo applicari possit; De rhetorica antiqua et rhetorica aetatis mannerismi comparanda; Quae de rhetorica saeculo decimo et sexto atque de operibus Nicolai Rej dicta sint; Exempla duo summationis poeticae operibus Venceslai Potocki, quae exstiterint; Quomodo viri docti renascentium artium aetate florentes lingua Latina mediaevali usi sint; Tractatus de arte versificandi mediaevalis atque quid Societas Iesu saeculo decimo et octavo in Polonia de pueris educandis censuerint; De Gregorio Samoboritano bucolicorum carminum auctore quaestiones; De arte epicedii aetatis renascentium artium; Quid Poloni saeculo duodevicesimo de benedicti Vincentii Kadłubek libris noverint; De Adami Mickiewicz studiis Hellenicis, quae dicuntur libro huic insunt.
From The Antiquity to Neo-Hellenism. Studies and Sketches
Summary
The prematurely departed Professor Stefan Zabłocki (1932), a disciple of Jerzy Krókowski, was a representative of the generation that after the Second World War created the Neo-Latin studies in Poland, set the standards of research concerning Modern Latin writing and engaged in the activities of the academic world. The present volume offers a collection of both published and unpublished works of Zabłocki written over the period of thirty years – from the mid-1960s to the mid-1990s – their reference bibliography is consequently current of the time of their writing. Most of the unpublished studies were originally conference papers or lectures.
The collection includes the following studies: "Ovid as the Last Poet of the Augustan Age", "Renaissance Humanism as Another Rebirth of the Antiquity", "Neo-Latin Literature and Modern European Literatures", "Selected Problems with Editing Polish- Latin Authors", "The Place of Classical Philology in the Education of a Humanist and Editor", "Classical Rhetoric and Mannerist Rhetoric", "Debates Concerning 16th Century Rhetoric and the Works of Mikołaj Rej", "Two Examples of Poetic Summatio in the Works of Wacław Potocki", "Medieval Traditions of Scientific Latin of the Renaissance", "Medieval Treatises on Versification and 18th Century Jesuit Education in Poland", "Bucolic Poetry of Grzegorz from Sambor", "Poetics of Renaissance Epicedium", "Some Remarks on the Reception of the Blessed Wincenty Kadłubek in Poland in the 18th Century", "Mickiewicz and the Neo-Hellenism".
Spis treści
Od redaktorów
1. Owidiusz jako ostatni poeta epoki augustowskiej
2. Humanizm renesansowy jako kolejne odrodzenie antyku
3. Literatura nowołacińska a nowożytne literatury europejskie
4. Wybrane problemy edycji autorów polsko-łacińskich
5. Miejsce filologii w kształceniu humanisty i edytora
6. Retoryka klasyczna a retoryka manieryzmu
7. Spory o retorykę w XVI wieku a twórczość Mikołaja Reja
8. O dwóch przykładach figury sumacji poetyckiej u Wacława Potockiego
9. Średniowieczne tradycje łaciny naukowej renesansu
10. Średniowieczne traktaty wersyfikacyjne i nauczanie jezuitów w Polsce XVIII wieku
11. O bukolikach Grzegorza z Sambora
12. Poetyka renesansowego epicedium
13. Uwagi o recepcji bł. Wincentego Kadłubka w Polsce w XVIII wieku
14. Mickiewicz w kręgu neohellenizmu
Nota bibliograficzna
Zamówienia można kierować na adres:
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego
ul. Bankowa 12B
40-007 Katowice
e-mail: wydawus@us.edu.pl