Hussowski Mikołaj, znany też jako Hussowczyk lub Hussovius, poeta nowołaciński. Urodził się pomiędzy 1475 a 1485 r. w Hussowie koło Łańcuta lub w Usowie na Białej Rusi, w ubogiej rodzinie pochodzenia nieszlacheckiego. Nie wiadomo gdzie zdobył wykształcenie i w jaki sposób dostał się na dwór bpa płockiego Erazma Ciołka, z którym w latach 1521-1522 przebywał w Rzymie. Tu powstała Pieśń o żubrze (Carmen de statura, feritate ac venatione bisontis), napisana na prośbę mecenasa dla papieża Leona X, a wydana z dedykacją królowej Bonie u Wietora w 1523. Po śmierci protektora w 1522 wrócił do Polski i osiadł w Krakowie. Po 1525 przyjął prawdopodobnie święcenia kapłańskie. Wszelkie ślady biograficzne urywają się na 1533. Prócz tego wydał dwa większe utwory okolicznościowe: epinikon na cześć zwycięskiego hetmana Mikołaja Firleja (Nova et miranda de Turcis victoria (1524) oraz hagiograficzny poemat z okazji kanonizacji św. Jacka (De vita et gestis divi Hyacinthi opusculum, 1525). Najwybitniejsze dzieło Hussowskiego, Pieśń o żubrze, jest utworem oryginalnym, choć nawiązującym do łacińskich poematów o dworskich polowaniach. Poza opartymi na autopsji, odznaczającymi się autentyzmem opisami żubra, jego obyczajów, polowań w litewskiej puszczy, autor zawarł tu szereg dygresji dających wyraz jego patriotyzmowi oraz trosce o los Polski i chrześcijaństwa w obliczu niebezpieczeństwa tatarsko-tureckiego (m.in. kończąca poemat modlitwa do Matki Boskiej). Hussowski nawiązywał do wzorców klasycznych bardzo oszczędnie; unikał nadmiernego antykizowania i mitologizowania tematów rodzimych i religijnych, wprowadzał do poezji akcenty osobiste, świadczące m.in. o szczerym umiłowaniu stron ojczystych i uwrażliwieniu na piękno rodzimej przyrody.
(oprac. R.M.)