Paweł z Krosna, właściwe nazwisko Procler, znany też jako Ruthenus, profesor Akademii Krakowskiej, poeta nowołacinski. Urodził się ok. 1470 r. w Krośnie. Od 1491 studiował w Krakowie, następnie w Gryfii na Pomorzu, gdzie w 1500 uzyskał stopień bakałarza. Kontynuował studia w Krakowie, tu w 1506 zdobył stopień magistra i od 1507 rozpoczął wykłady z literatury klasycznej. Napisał wówczas m.in. elegię na zgon profesora Akademii Krakowskiej Wacława z Szamotuł (Carmen elegiacum in vitam, mores, fatum...), szereg wierszy religijnych, wydał też zbiór satyr Persjusza (1508), który poprzedził panegirykiem sławiącym autora. W 1508 w obawie przed zarazą opuścił Kraków i udał się na Węgry. W 1509 przez kilka miesięcy bawił w Wiedniu, gdzie wydał pierwszy zbiór swych poezji (Panegirici ad divum Ladislaum... et sanctum Stanislaum... et pleraque alia connexa carmina). W 1511 ponownie podjął na Uniwersytecie Krakowskim wykłady z literatury rzymskiej, wydał wówczas m.in. dwie tragedie Seneki (1513). Wykłady zwykł był poprzedzać wierszami, w których sławił komentowanych autorów starożytnych, bądź też domagał się zreformowania w duchu humanistycznym przestarzałych programów nauczania. W 1514 ponownie odwiedził Węgry. Zmarł w 1517 w Nowym Sączu.
Niemal połowę spuścizny poetyckiej Pawła z Krosna stanowią utwory religijne: w 1512 powtórnie wydał panegiryk na cześć św. Stanisława, w 1513 ogłosił poemat Sapphicon de inferorum vastatione et triumpho Christi, w 1515 Elegiacum... ad divam Virginem Mariam. W twórczości religijnej korzystał jeszcze ze średniowiecznych apokryfów, legend i modlitw, choć tradycyjne wątki starał się ubierać w nową, humanistyczno-klasycyzującą szatę. Pisał również wiersze okolicznościowe (m.in. epitalamium na ślub króla Zygmunta I z Barbarą Zapolya, poemat z okazji zjazdu wiedeńskiego), nawiązujące do wzorców metryki i stylistyki antycznej. Do grona jego uczniów należeli m.in. Rudolf Agrykola Młodszy, Jan z Wiślicy i Jan Dantyszek.
(oprac. R.M.)