Tomasz Mika Maryja, Jezus, Bóg
w "Rozmyślaniu przemyskim".
O nazywaniu osób
Poznań 2002
(publikacja 2005)
Nota o książce
Książka prezentuje wyniki badań nad stylem i składnią imienną największego staropolskiego apokryfu – Rozmyślania przemyskiego. Tomasz Mika na pytanie, czy pisarz Rozmyślania przemyskiego jedynie kompilował wiernie (na miarę jego lingwistycznych możliwości) spolszczone fragmenty obcych źródeł, czy też wykazał się twórczą inwencją – udziela w świetle analiz porównawczych jednoznacznej odpowiedzi. Dowodzi, że autor Rozmyślania przemyskiego, układając tę nową i niepowtarzalną całość wprowadzał liczne zmiany: przekształcenia, redukcje i uzupełnienia. W tym sensie książka rzuca zupełnie nowe światło na jeden z najcenniejszych zabytków polskiej prozy średniowiecznej. Na marginesie rozważań stylistyczno-językoznawczych Tomasz Mika podejmuje dyskusję na temat sposobu i czasu powstawania apokryfu, jego przeznaczenia, a także dokonuje opisu odkrytego przez siebie wewnątrz tego tekstu nieznanego dotąd średniowiecznego kazania. W Rozmyślaniu przemyskim dominantą stylistyczną wywołującą istotne przesunięcie tematyczne względem łacińskich źródeł okazało się nazywanie i określanie osób, zwłaszcza dwóch – Maryi i Jezusa. Badanie tej dominanty przynosi wiele zaskakujących wniosków na temat średniowiecznej polszczyzny literackiej.
Abstract
The book Maryja, Jezus, Bóg w "Rozmyślaniu przemyskim" (Mary, Jesus, God in "Przemyśl reflections") is based on a much more extensive doctoral dissertation in linguistics. Its author, Tomasz Mika, observed that in Poland's greatest apocrypha – Rozmyślanie przemyskie, the Polish writer consciously and consequently moved away from the manner of naming and describing individuals (especially Jesus, God the Father and Mary) that he knew from Latin sources. Such discrepancies make it possible to advance a hitherto unconsidered thesis that Rozmyślanie przemyskie is characterized by intellectual and linguistic independence, that it is not merely a compilation of other sourccs. Research conducted following this hypothesis, presented herein, provides information not just about the language, but also about the author's spirituality (e.g. he is closer to the cult of Mary the Virgin than that of Mary the Mother), the time the work was written, or its purpose. Inside the apocrypha, a previously unidentified sermon in Old Polish was discovered, along with numerous linguistic and stylistic idiosyncrasies.
Tomasz Mika, Maryja, Jezus, Bóg w "Rozmyślaniu przemyskim". O nazywaniu osób, Poznań, Wydawnictwo WiS, 2002 (Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych. Seria Językoznawcza 17)