Mikołaj Oloch z Szamotuł
De hiis malis que aguentur in hoc mundo
O niedolach, które rządzą na tym świecie
De curie miseria
O marności życia dworskiego
przekład i opracowanie Mieczysław Mejor
Warszawa 2022
NOTA O KSIĄŻCE
Mikołaj Oloch z Szamotuł, mistrz Uniwersytetu Krakowskiego (wypromowany w 1459 r.), był wieloletnim kaznodzieją i altarzystą katedry w Poznaniu. Spod jego pióra wyszły dwa wierszowane łacińskie dziełka, zatytułowane De hiis malis que aguntur in hoc mundo (O występkach, które rządzą na tym świecie) oraz De curie miseria (O marności życia dworskiego). Pierwsze należy do tzw. form sentencjonalnych – zbiorów przysłów, maksym i sentencji, cenionych bardzo w średniowiecznej dydaktyce szkolnej. Oloch zebrał pouczenia dotyczące chciwości, gadatliwości i obmowy, kłamstwa, nieuczciwości w handlu, nieobyczajności. Ze względu na treść można De hiis malis przypisać do nurtu literatury poświęconej krytyce ludzkich ułomności i grzechów w rodzaju satyry stanowej (Standessatire). Natomiast De curie miseria jest wierszowanym mini traktatem poświęconym krytyce życia dworskiego. Autor pokazuje w krzywym zwierciadle życie na dworze, nędzne warunki, w jakich dworzanie i pachołkowie mieszkają, jak się źle odżywiają, przede wszystkim jednak jest to krytyka stosunków społecznych tam panujących. Oloch wskazuje zatem antywartości, jakim służą dworzanie: pochlebstwo, zdrada, chciwość, nielojalność, brutalność, a więc przywary stanowiące zaprzeczenie dworskości i łączącej się z nią rycerskości (curialitas). Obie prace stanowią rzadki w Polsce przykład literatury szkolnej XV w. Edycji krytycznej obu dziełek towarzyszą przekład na język polski oraz objaśnienia.