Stanisław Reszka
List do Szymona Szymonowica
opracowanie i przekład
Ariadna Masłowska-Nowak
Katarzyna Tomaszuk
Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa
Warszawa 2014
O autorze i książce
Stanisław Reszka (1544–1600), sekretarz kardynała Stanisława Hozjusza, pisarz kontrreformacyjny, opat klasztoru cystersów w Jędrzejowie, dyplomata w służbie Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy, w latach 1582–1600 poseł w Neapolu. Tak pisał o nim Giulio Cesare Cappacio, wysoki urzędnik neapolitański, a także historyk i pisarz: "Nie znał Neapol żadnego z głębi Sarmacji przybysza, co by odznaczał się większą uczonością i ogładą niż Stanisław Reszka, kanonik krakowski, poseł najjaśniejszego króla Stefana. [...] styl jego uznano raczej za bogaty i urozmaicony aniżeli ściśle przestrzegający reguł. Zarazem, trzeba powiedzieć, jest to styl nadzwyczaj błyskotliwy, nie używa bowiem Reszka żadnego słowa, które by nie zawierało jakiegoś ukrytego znaczenia [...]. Często do słów łacińskich wplatał słowa greckie, jako że «ta, w której oba współdźwięczą języki, / mowa jest słodsza, jak falern z chijskim zmieszany winem». [...] Był Reszka człowiekiem tak miłego i przyjaznego usposobienia, że zawsze gościli w jego domu i przy jego stole uczeni mężowie. [...] powiedział: «Ceni się stoły posłów i stoły królewskie, lecz i stół, przy którym zasiadają przyjaciele, jest rzeczą świętą, bo to rozkosz prawdziwie żywa, gdy nie tylko widzisz u swego boku przyjaciela, którego pragniesz, ale gdy widzisz go takim, jakim chcesz zobaczyć». Zmarł w Neapolu. Płakali po nim ludzie uczeni" (Illustrium mulierum et illustrium litteris virorum Elogia, Neapoli 1609, s. 252–254).
Opatrzony datą 1 kwietnia 1590 r. łaciński list Stanisława Reszki do Szymona Szymonowica to humorystyczne i zarazem erudycyjne zaproszenie do odwiedzenia Kampanii. Głównym powodem, dla którego miałby poeta odwiedzić okolice Neapolu, nie jest bujna uroda tej ziemi – Reszka kusi Symonidesa możliwością ujrzenia in situ i jakby zweryfikowania podsuwanego przez antyczną literaturę obrazu starożytności, w którym mit i poetycka fantazja, anegdota biografa i relacja historyka połączyły się w nierozerwalną całość i który obrósł przez wieki w interpretacje i komentarze. Naturalnie propozycja taka jest żartem: absurdy i sprzeczności owego obrazu nie zasługują na wyjaśnienia i demaskują się same. Katalog osobliwych zagadnień wynotowanych z antycznej literatury to łagodna kpina z jej autorów. Wizja rozmów mogących przynieść spraw tych rozstrzygnięcie, bierze się być może z żartobliwej interpretacji postawy, jaką uosabia piszący do Cycerona Petrarka; oczywiście rozmowa z Arpinatą proponowana Szymonowicowi przez Reszkę nie będzie przypominała tej, którą prowadził włoski poeta...